Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 2013

Ο αιματηρός επίλογος του αρχιληστή Νταβέλη και του ορκισμένου διώκτη του, Μέγα, στη φονική μάχη του Παρνασσού, (Ζεμενό, Βοιωτία)




Σύμφωνα με μια μερίδα ιστορικών ερευνητών, το πρότυπο του εξεγερμένου ληστή κατά τα Οθωνικά χρόνια, ασκούσε μια ιδιαίτερη γοητεία στον καταπιεσμένο λαό. Οι ορεσίβιοι ανυπότακτοι ήταν μια προσωποποίηση της αντίστασης ενάντια στην πνιγηρή εξουσία των εκάστοτε ξένων δυνάμεων κατοχής και του νεοσύστατου συγκεντρωτικού ελληνικού κράτους. Συνάμα, συνιστούσαν και ένα από τα πιο δυσεπίλυτα ζητήματα για την πολιτική εξουσία.

Ο αντίζηλός του, Ιωάννης Μέγας
Ο ληστής Νταβέλης σε λαϊκή απεικόνιση
της εποχής του













Το θέατρο της θρυλικής μάχης

Ιδανικό παράδειγμα συνιστά ο διαβόητος λήσταρχος Νταβέλης, ο οποίος απέκτησε μια πολύ αξιοπερίεργη φήμη. Διότι, ενώ έχει να επιδείξει πολύ μικρή ιστορική δράση σε διάρκεια, όσο και σε «κατορθώματα», αποτελεί μακράν τον πιο ξακουστό Έλληνα ληστή. Επιπλέον, το όνομα του Νταβέλη υπήρξε βασικό συνθετικό για τη συγκρότηση πολλών μυθοπλαστικών διηγήσεων και παραδόσεων.1 Ο Νταβέλης σύντομα διακρίνεται σε παλικαριά και γίνεται ο αρχηγός της συμμορίας. Άλλωστε είχε όλα τα προσόντα για αυτό. Ήταν εύστροφος, λεβέντης, σβέλτος, με φωτεινό πρόσωπο και με ευγένεια που ερχόταν σε αντίθεση με τη διαβίωση του ως ληστής. Κάποια στιγμή, ο Νταβέλης συνάπτει φιλικές σχέσεις με τον Ιωάννη Μέγα, έναν παλιότερο ληστή που είχε πλέον αμνηστευτεί και καταταγεί ως αξιωματικός στο σώμα χωροφυλακής του Όθωνα. Στο πλαίσιο αυτής της φιλίας, ή συνεργασίας για να είμαστε πιο σωστοί, ο Μέγας ζητάει από τον Νταβέλη να απαγάγει για λογαριασμό του την κόμισσα Louisa Bancoli με την οποία ήταν ερωτευμένος. Όμως τελικά, η κόμισσα ερωτεύεται τον γοητευτικό αρχιληστή, πράγμα που φυσικά θα επισύρει την οργή του Μέγα, ο οποίος θα μετατραπεί σε ορκισμένο εχθρό του.

Μυθιστόρημα του 1910. Στο εξώ-
φυλλό του, η μονομαχία των δύο αντρών
Έτσι τελικά, τον Ιούλιο του 1856, μετά από μια πολυήμερη και συντονισμένη καταδίωξη, η πολυάριθμη συμμορία του Νταβέλη περικυκλώνεται από υπεράριθμα διωκτικά αποσπάσματα σε ένα ύψωμα στη θέση Δερβένι Κούλια, του Ζεμενού. Η παράδοση θέλει τον ίδιο τον Νταβέλη να πέφτει τελευταίος στη μάχη. Λέγεται πως όταν κατάλαβε ότι είναι περικυκλωμένος και δεν έχει σωτηρία, προκάλεσε το Μέγα σε μονομαχία. Ο τελευταίος αποδέχτηκε την πρόκληση αλλά όταν ο αρχιληστής σηκώθηκε όρθιος, κάποιοι τον πυροβόλησαν ύπουλα και έπεσε βαριά τραυματισμένος. Δραττόμενος την ευκαιρία ο Μέγας επιχείρησε να πλησιάσει για να του πάρει το κεφάλι ως λάφυρο, όμως ο Νταβέλης έχοντας καλυμμένη την πιστόλα του, τον πυροβόλησε και τον πλήγωσε. Ο θρύλος θέλει να αφήνουν και οι δύο τους μαζί την τελευταία τους πνοή, αφού λαβωμένοι όπως ήταν τράβηξαν τα μαχαίρια τους και αλληλοεξοντώθηκαν. Σύμφωνα μια άλλη μαρτυρία, όταν δόθηκε το σύνθημα της γενικής εφόδου, ο Μέγας πρώτος και καλύτερος εφόρμησε στα οχυρώματα των ληστών, όπου βρήκε το θάνατο. Ωστόσο, το ηρωικό παράδειγμά του αξιωματικού μιμήθηκε και το υπόλοιπο σώμα των χωροφυλάκων, με αποτέλεσμα σε λίγα λεπτά να καταληφθούν όλα τα οχυρώματα της ληστοσυμμορίας.

Σήμερα, τίποτα στο ειρηνικό τοπίο δεν
θυμίζει το μακρινό παρελθόν...


... μονάχα, το μνήμα του Μέγα















Σήμερα, ο επισκέπτης της θέσης που υπήρξε το θέατρο για την τελευταία πράξη της ζωής των δύο διαβόητων αντρών, δύσκολα αναπλάθει με τη φαντασία του την αγριότητα της ιστορικής μάχης. Το ειδυλλιακό τοπίο που τον περιβάλλει και τα δεκάδες αγριοκάτσικα που βόσκουν αμέριμνα ανάμεσα στα δεκάδες φυσικά ταμπούρια που διαθέτει αυτός ο χαμηλός και πετρώδης λόφος, δεν τον βοηθούν. Μονάχα μια στήλη με έναν μεγάλο πέτρινο σταυρό στέκει ως αδιάψευστος μάρτυρας των γεγονότων. Είναι η επιτύμβια στήλη που στήθηκε από το Κράτος στη μνήμη του γενναίου Μέγα. Γενναίος όμως αναμφίβολα και ο Νταβέλης. Ίσως εκεί μπροστά της, στο ταμπούρι που ανοίγεται στη βάση της, ο λαβωμένος Νταβέλης όρθωσε το ανάστημά του και πυροβολώντας τον Μέγα είπε τη θρυλική φράση: «Ούτε ο Νταβέλης στα βουνά, ούτε και ο Μέγας στα παλάτια!».



Βαγγέλης Ζήσης

«Ούτε ο Νταβέλης στα βουνά, ούτε και ο Μέγας στα παλάτια!»


Σημειώσεις:

(1) Για περισσότερα ιστορικά και μυθολογικά στοιχεία για τον Νταβέλη, όπως και για τους αποσυμβολισμούς αυτών, δες: Ζήσης Βαγγέλης, «Πεντελη. Ιστορία, Θρύλοι, Μυστήρια», σελ. 238-263, εκδόσεις Άλλωστε (2013).